به مناسبت سالروز تولد نادر ابراهیمی:
۲۷ سال کوشش برای نوشتن یک کتاب
کیت هنری: ۱۴ فروردین سالروز تولد نادر ابراهیمی است. نویسنده ای است که خیلی از ما بارها با او عاشق خانه، وطن و حتی محبوب مان شده ایم. به مناسبت سالروز تولد این نویسنده به سراغ واکاوی اثر سه جلدی «آتش بدون دود» رفته ایم و به سوالاتی درباره ی این اثر طولانی نادر پاسخ داده ایم.
ایسناپلاس: روز گذشته سالروز تولدِ نادر ابراهیمی صاحب مهم ترین نثرهای شاعرانه در ادبیات ایران است. خالق عاشقانه های «بار دیگر شهری که دوستش می داشتم»، «چهل نامه کوتاه برای همسرم» و «مردی در تبعید ابدی».
مردِ ابوالمشاغلی که در لیست کارهای تجربه شده اش هم آب حوض کشیدن هست و هم ترجمه، تصویرگری کتاب کودک و نویسندگی.
«نادر ابراهیمی» ۱۴ فروردین سال ۱۳۱۵ در تهران بدنیا آمده است. او ابتدا در رشته حقوق، تحصیلات دانشگاهی خویش را از سرگرفت اما بعد از آن، تغییر رشته داد و در رشته مترجمی زبان انگلیسی لیسانس خویش را گرفت.
هرقدر که خواندن آثار نادر ابراهیمی ساده، آسان و شیواست اما نوشتن از نادرِ ادبیات ایران کار ساده ای نیست. چون که نادر ابراهیمی کسی بود که در نوشتن برای کودک و نوجوان هم در ترسیم جهان های عاشقانه و لطیف و هم در بیانِ صوفیانه و صد البته روایت در یک جغرافیای محصور مانند سه گانه «آتش بدون دود» مهارت خویش را نشان داده است.
در آن دوره به جز نادر ابراهیمی، نویسندگان دیگری هم آغاز به نوشتن رمان های بسیار بلند کردند. میتوان احتمال داد که نادر بعنوان یک نویسنده حرفه ای در این خصوص هم می خواست بخت خویش را امتحان کند و یک اثر بلند از خود به جا بگذارد.
از نکات دیگر در رابطه با نوشتن آتش بدون دود توسط نادر؛ اینست که نادر برای نوشتن این اثر ۲۷ سال وقت گذاشت. یکی از احتمالاتی که میتوان در رابطه با به طول انجامیدن نوشتن آتش بدون دود میتوان داد، اینست که نادر نویسنده پرکاری بود و نوشتن اثری مانند آتش بدون دود کار زمان بری است. برای همین، بدیهی است که نمی توانست سایر مشغله هایش را تعطیل کند و تنها بر روی یک اثر متمرکز شود. احیانا با عنایت به اشتغالات دیگر، در کنار دیگر آثارش نوشتن آتش بدون دود را هم پیش می برد.
بر روی میز نادر آثار مختلف باز بود
یکی از دوستان نادر ابراهیمی در محفلی غیررسمی هم در رابطه با نادر گفته بود که بر روی میز نادر، آثار مختلفی که می نوشت باز بود و بسته به برنامه ریزیش، همزمان کارهایش را پیش می برد و این گونه نبود که یک اثر را تمام کند و بعد به سراغ اثر دیگر برود.
احتمال دیگری که میتوان داد، اینست که نوشتن یک اثر بلند شبیه به آتش بدون دود هر قدر هم که نویسنده متعلق به آن زیست بوم باشد اما نیازمند تحقیق و پژوهش است. این تحقیق و پژوهش هم صرفاً تحقیق کتابخانه ای نیست و نیازمند سفر و گفتگو است. همین مساله می تواند زمان نوشتن چنین اثری را طولانی تر کند. همینطور رمان های بلند نیازمند یک انسجام دارد و نویسنده دائم باید در رفت و برگشت برای همانگی در کل اثر است. همین مساله نوشتن خود اثر را طولانی می کند.
شاید ساده ترین و البته پیشِ پا افتاده ترین تعریف در رابطه با آثار نادر ابراهیمی اینست که خواندن نادرِ ابراهیمی، جهانی از کلمات تازه و ترکیبات عاشقانه بدیع را پیش رویمان باز می کند که در عین سادگی و شیوایی نثرها اما با واژگانشان، خواننده می تواند در خیال خود در جهان ها و اقلیم جدیدی همراه با نویسنده اثر تنفس کند. دقیقاً مانند وقتی که در «آتش بدون دود» قصه ترکمن ها را در چند دوره مختلف تاریخی از راه شخصیت «دانای کل» روایت می کند و خواننده را برای فهمیدن قصه «گالان اوجا» با خود همراه می کند.
بدون شک بخشی از علم جامعه شناسی؛ متاثر از مردم شناسان و جمعیت شناسانی است که برای شناخت مردم و زیست بوم محلی آنها سفر می کردند. هر رمانی، خواه ناخواه وقتی به سراغ بیان قصه مردم می رود، وجهه جامعه شناسانه دارد. اما یک رمان هرقدر هنرمندانه و مملو از جزئیات نوشته شده باشد؛ می تواند اهمیت جامعه شناسانه داشته باشد. آتش بدون دود هم رمانی ست که هنرمندانه نگاراش شده و از آنجاییکه قصه حول محول قوم ترکمن کشورمان است، می تواند وجه و نگاه جامعه شناسانه قابل اهمیتی داشته باشد.
آتش بدون دود آینه بی زنگاری از تاریخ معاصر ایران
اما چرا باید رمان آتش بدون دود نادر ابراهیمی را خواند؟ مهم ترین دلیل می تواند این باشد که طیف گسترده ای از کتابخوان ها؛ فارغ از سلایق خاص، قشر یا جنسیت از خواندن آتش بدون دود لذت برده اند و یا لذت می برند. شاید بهتر باشد بگوییم آتش بدون دود، اثری نیست که برای خواندن آن به دنبال دلیل ثانویه باشیم. دلیل دیگری که می توانیم ذکر نماییم، اینست که آتش بدون دود آینه بی زنگاری از تاریخ معاصر ایران است که در چارچوب یک روایت داستانی، میتوان مجموعه ای از وقایع و اتفاقات جامعه ایران را در این اثر نادر پیدا نماییم. دقیقاً مانند یک کتاب تاریخ می تواند کمک نماید تا فرد با بخضی از تاریخ معاصر ایران آشنایی پیدا کند. ما آثار هنرمندانه بسیار کمی داریم که توانسته باشد اقوام ایرانی را بازنمایی کند. آثار پژوهشی و علمی کم و بیش وجود دارد اما در چارچوب رمان یا سایر قالب های ادبی دیگر، کمتر اثری میتوان پیدا کرد که به خوبی اقوام ایرانی را روایت و بازنمایی کرده باشد. از دیگر علل برای خواندن آتش بدون دود می تواند این نکته باشد. این کار نادر، اثر فوق العاده ای است که توانسته بخشی از اقوام ایرانی را به خوبی برای خواننده به تصویر بکشد.
همینطور نکته مهم دیگر اینست که نادر در این اثر به خوبی نشان داده است، اقوام ایرانی با تمام تفاوت ها و تمایزهایشان به چه دلیل خودشان را ایرانی می دانند و به چه شکل خودشان را به ملیت ایرانی متصل می کنند. همچین به زیبایی و رندی بیان کرده است که قومیت به معنایی جدایی و دگرباشی نیست. درنهایت می بینیم که در آتش بدون دود در کنار نشانه های قومیت شان اما به چه اندازه دغدغه ایران دارند و خودشان را سلولی از یک کل به حساب می آورند.
دوره ای که نادر آتش بدون دود را می نوشت؛ دوره ای بود که مدت کوتاهی از آشنایی ایرانیان با رمان های بلند می گذشت. کارهایی مانند بینوایان و کارهای چند جلدی، کم کم با شیوع بحث ترجمه، بیشتر در اختیار ایرانیان قرار گرفت. ازاین رو کمابیش نویسنده های ایرانی هم به سمت نوشتن رمان های بسیار بلند رو آوردند. احتمال داده می شود با عنایت به شرایط آن دوره، خیلی از نویسنده ها تمایل داشتند که نمونه این کارها را تکرار کنند و آثار بلند در قد و قامت کارها چند جلدی خارجی و شبیه به آنها بنویسند.
تفاوت نثر نادر ابراهیمی با سایر نویسندگان
بدیهی است که تمام هنرمندان دوستدارند و در تلاشند که به یک امضای شخصی برسند. چه بخواهد آن هنرمند، شاعر باشد باز هم دوست دارد شعرش به یک تمایز برسد تا خواننده در صورت نبود امضا؛ اثرش را بشناسد. فیلمساز، رمان نویس، نقاش و سایر هنرمندان دیگر دوست دارند تا به یک امضای شخصی برسند. نادر ابراهیمی هم کوشش کرد که به یک امضای شخصی برسد و از قضا در این تلاش خود هم موفق بوده است.
اما نثر نادر ابراهیمی چند خصوصیت دارد. نثر نادر بسیار متاثر از رمانتسیست های(رمانتیسم جنبشی هنری، ادبی و فکری است که احساسات شدید را منبعی اصیل برای تجربه زیبایی شناسانه می دانستند.) عموما اروپایی است که رمانتیسیت ها بسیار برای شعر احترام قائل بودند. همینطور نادر مانند خیلی از نویسندگان ما، شیفته آثار کهن ایرانی است و آثار کهن ما عموما شعر هستند. پیوند تأثیر نادر از مکتب رمانتیسم اروپایی و علاقه نادر به اشعار کلاسیک ایرانی، سبب شده است که نثری شاعرانه به وجود بیاورد که به امضای شخصی آن هم تبدیل گردد.
همواره تاریخ غربالگری می کند و سبب می شود که آثاری که در دوره هایی حائز اهمیت اند؛ در دوره های بعدی فاقد اهمیت یا کم اهمیت شوند. اما در آنسوی این اتفاق نیز؛ همیشه آثاری در این بین هم باقی می مانند. مثلاً در دوره حافظ و سعدی؛ شاعران خیلی خوب دیگری هم داشته ایم اما غربال تاریخ، حافظ و سعدی را در صدر نگه داشت و خیلی از شاعران در درجه های دیگری قرار گرفتند و حتی برخی دیگر را هم به فراموشی سپردیم. ازاین رو در هر دوره ای نویسندگان و شاعرانی کار کرده اند و عده ای ماندگار و عده دیگری فراموش می شوند. شاید این گونه قضاوت در رابطه با نادر ابراهیمی حالا زود باشد اما احتمال فراموشی نادر و مهجوری وی در نسل های بعدی، خیلی کم است.
منبع: كیت هنری
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب