در محفل حوزه هنری بررسی شد؛
دلیل محبوبیت سلام فرمانده چیست؟
کیت هنری: سی و هفتمین محفل عصرنشینی هنر و اندیشه حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی با موضوع بررسی سرود سلام فرمانده اجرا شد.
به گزارش کیت هنری به نقل از روابط عمومی حوزه هنری، محفل سی و هفتم عصرنشینی هنر و اندیشه دیدار با مبحث بررسی سرود سلام فرمانده و حضور برخی از کارشناسان حوزه های مختلف فرهنگی هنری برگزار گردید.
ما با یک پدیده معمولی رو به رو نیستیم
محمدرضا وحیدازده، مجری کارشناس محفل سی و هفتم عصرنشینی هنر و اندیشه دیدار در آغاز اظهار داشت: در ایام ابتدایی تعطیلات نوروز سال جاری سرود سلام فرمانده برای نخستین بار از شبکه های سیما انتشار یافت، همان روزها عده ای نظرات مثبت نسبت به سرود مذکور داشتند، برخی از افراد هم منتقد آن بودند. این واکنش ها تا حدودی طبیعی بودند و این بازخوردها که از سلیقه های مختلفی برمی آید رویه عادی خویش را طی می کرد اما هر چه که جلو رفتیم اتفاقات دیگری افتاد. سرود سلام فرمانده با اقبال چشم گیر و اعجاب انگیز مخاطبان رو به رو شد و به همان میزان صف بندی ها هم در مقابل آن شکل جدی تری به خود گرفتند. در این مرحله بعضی از افراد خیلی جدی تر از گذشته موافق سرود مذکور بودند و برخی دیگر از افراد انتقادات عجیب و غریب و بعضاً تندی به آن داشتند.
وی اضافه کرد: منتقدان معتقد بودند که یک اراده حکومتی پشت سرود سلام فرمانده است و با انتشار این اثر به شکلی پروپاگاندا صورت می گیرد. از سوی دیگر کسانی می گفتند اگر سرود مذکور با اراده حکومتی تولید و انتشار یافته، چرا کاری مثل آن پیش از این انجام نشده است. به همان میزان با واکنش مردم سرود سلام فرمانده به شکلی در شبکه های اجتماعی وایرال شد و به دفعات در شهرها و کشورهای مختلف به اجرا درآمد و پخش گردید. با عنایت به آنچه دیدیم و گفته شد به نظر می رسد که ما با یک پدیده معمولی رو به رو نیستیم. با یک اظهار نظر سطحی نمی توان از کنار این پدیده گذشت. ما امروز کنار چهار نفر از دوستانمان جلیل محبی، رضا زنگنه، سید باقر نبوی و علیرضا سمیعی راجع به سرود سلام فرمانده” گفت و گو می نماییم.
تفسیر یک رویداد واقعی به شکلی می تواند محل مناقشه باشد
در ادامه سید باقر نبوی پژوهشگر، کارگردان و مستند ساز درباره سرود سلام فرمانده بیان نمود: همه ما با علوم انسانی آشنا هستیم و تلاش می نماییم که به شکلی پدیده های مختلف اتفاق افتاده را تحلیل و بررسی نماییم اما امروزه با مرور آنچه در فضای مجازی رخ می دهد و منعکس می شود متوجه می شویم که گویی جامعه تحلیل هایی چون تحلیل های ما را پس می زند و بنابراین امکان دارد که تحلیل جامعه شناسانه پدیده ای چون تولید و انتشار محمدرضا وحیدزاده: منتقدان معتقد بودند که یک اراده حکومتی پشت سرود سلام فرمانده است و با انتشار این اثر به شکلی پروپاگاندا صورت می گیرد. از سوی دیگر کسانی می گفتند اگر سرود مذکور با اراده حکومتی تولید و انتشار یافته، چرا کاری مثل آن پیش از این انجام نشده است سرود سلام فرمانده کاری کند که این گونه پدیده ها با لکه ای بزرگ و زشت، آلوده شوند. پس تفسیر یک رویداد واقعی به شکلی می تواند محل مناقشه باشد. ازاین رو پیدا کردن محل اساسی بحث در نقطه ای که مبحث اشباع شده، کار بسیار دشواری است. من در اینجا مدعی این نیستم که چنان کاری به این سترگی می توانم انجام دهم ولی یک چیز را می دانم و آن این است که در واقع من اتفاقاً فکر نمی کنم که نباید درباره چیزهای زنده و جاری بحث کرد.
نبوی اضافه کرد: اخیراً دوستی به من گفت اول اثری تولید کن که وایرال شود و سپس درباره آثاری که وایرال شده اند، صحبت کن. من انتظار نداشتم که آن دوستم این حرف را بزند و متوجه نشدم که چرا این حرف را بیان کرد. اگر منظورش این بوده که فقط افرادی که کلیپ یا سرود وایرال شده ای تولید کرده اند می توانند درباره اثری چون سرود سلام فرمانده صحبت کنند، باید بگویم به نظرم این نوع تفکر ساده انگارانه است. مگر کسانی که در پژوهشکده های مختلف پول می خورند، کتاب می خوانند و مهمل می بافند اشعار و آثار وایرال شده ای تولید کرده اند که کتاب و مقاله درباره آثار دیگران درمی آورند. پس میتوان متعرض همه دانشکده ها و پژوهشکده ها شد.
محمدرضا وحیدزاده دبیر نشست و پژوهشگر حوزە هنر هم در ادامه اظهار داشت: من هم با شما موافقم و قبول دارم که صحبت کردن درباره یک پدیده زنده کار متهورانه ای است.
وی سپس خطاب به رضا زنگنه شاعر و منتقد ادبی گفت ما با پدیده ای مواجهیم که به زعم بعضی از افراد موسیقی نسبتاً معمولی ای دارد. من کارشناس موسیقی نیستم اما به راحتی میتوان فهمید که چنین اثری جنبه‌ی خاصی ندارد و شعرش هم همانطور که شما می دانید و من هم می دانم، اتفاق عجیب و غریبی نیست. اما چه می شود که با این اقبال و گستردگی مواجه می شود؟
سرود سلام فرمانده نان ملودی اش را می خورد
رضا زنگنه پاسخ داد: سرود سلام فرمانده از چند نظر فنی، متنی و نحوه برخوردی که با آن شده، کار به شدت بدی است. سرود سلام فرمانده سه جنبه دارد؛ کلام، موسیقی و تصویر. کلام این کار ضعف های عمده ای دارد یعنی دارای ایرادات زبانی، ایراد قافیه و یک دست نبودن زبان اثر است. یعنی گوینده بخشی از اثر را به زبان عامیانه و قسمتی دیگر را به زبان رسمی و ادبی می خواند. از سوی دیگر چون خواسته بعضی از حرف ها را در چارچوب اثر بیان کند و این کار کمی دشوار بوده مجبور شده که نوعی انحراف از نرم در زبان اثر مذکور ایجاد نماید. مثلا ما هیچگاه در زمان صحبت کردن نمی گوییم قد فلانی کوچک است. قد کوتاه یا بلند است.
سرود سلام فرمانده نان ملودی اش را می خورد چونکه ملودی آن، ملودی به یاد ماندنی، تکرارشونده و به سبک بسیاری از موسیقی ها و مداحی هایی است که در ذهن آدم می مانند وی ادامه داد: من فکر می کنم که سرود سلام فرمانده نان ملودی اش را می خورد چونکه ملودی آن، ملودی به یاد ماندنی، تکرارشونده و به سبک بسیاری از موسیقی ها و مداحی هایی است که در ذهن آدم می مانند. وقتی ملودی، ملودی به یاد ماندنی باشد، مخاطب ابتدا ملودی را به یاد می سپارد و با آن ارتباط برقرار می کند، سپس کلام را. علت ضعف عمده ما در موسیقی پاپ و مداحی این است که ما ضعف محتوا داریم. یعنی ما انقدری که موسیقیدان، خواننده و مداح خوب داریم، ترانه سرای خوب نداریم.
این شاعر و منتقد ادبی بیان کرد:: مقوله دیگر تصویر است که من اندکی با احتیاط راجع به آن حرف می زنم. تصویر، تصویری است که به اصطلاح بار اول جذابیت بوجود می آورد چونکه وقتی بچه سوژه باشد، ناخودآگاه جذابیت ایجاد می شود یعنی حتی اگر برای تبلیغ پفک هم از بچه ها استفاده کنید، آن تبلیغ جذاب خواهد شد. در اینجا این سوال پیش می آید که آیا سرود «سلام فرمانده» برای کودک و نوجوان ساخته شده یا فقط از کودکان و نوجوانان استفاده می نماید که به نظر من این کار از کودکان استفاده یا شاید سوء استفاده می نماید چون کودک باآنکه جنبه های احساسی اش را می فهمد اما نصف کلامش را متوجه نمی گردد ازاین رو سرود مذکور برای کودک و نوجوان نیست.
اراده ای به نام عقده سامی یوسف در موسیقی!
زنگنه اظهار داشت: نکته بعدی که من می خواهم درباره آن حرف بزنم این است که به دلیل تسلط نداشتن کافی بر کلام، قافیه، بیان و امثال آنها، گویندگان محترم ناگزیر حرف هایی زده اند که انحراف ایجاد می کنند و به نظرم این اتفاق به خاطر ناتوانی کلام رخ داده است اما درباره این که شما گفتید بعضی از منتقدان می گویند اراده حکومتی پشت تولید و پخش سرود سلام فرمانده بوده باید بگویم این حرفی است که همیشه هست. من بارها این را گفته ام کاش واقعاً مدیریت فرهنگی و رسانه ای جمهوری اسلامی اینقدر هوشمند بود که بسیاری از کارها را بتواند خوب انجام دهد و خیلی وقت ها این طور نیست.
رضا زنگنه: اراده ای در حوزه موسیقی در ۱۰ تا ۱۵ سال گذشته وجود دارد که من اسم آنرا عقده سامی یوسف می گذارم وی اظهار نمود: ببینید اراده ای در حوزه موسیقی در ۱۰ تا ۱۵ سال گذشته وجود دارد که من اسم آنرا عقده سامی یوسف می گذارم. مدیریت فرهنگی و هنری ما در دهه های ۶۰ و ۷۰ به علل مختلف از موسیقی جا مانده و آنرا رها، سرکوب و انکار کرده است، اما از دل این مورد شبهه موسیقی هایی در فضای مذهبی، شبه مذهبی، انقلابی و شبه انقلابی شکل گرفته اند که اصالت ندارند. در ابتدا هیئت ها به موسیقی های لس آنجلسی یا قبل انقلابی متوسل شدند چون آهنگ سازی بلد نبودند و متأسفانه ما هنوز در بعضی از تولیدات کپی مستقیم داریم یعنی مثلا بلا چاو را کپی کرده اند و بدون عقبه تئوریک و تفکر عمیق دست به تولید در حوزه های موسیقی، کلیپ و امثال آنها زده ایم. این سبب شده است که خیلی از آثار از درون تهی باشند و جنبه رسانه ای و فرهنگی در آنها غلبه داشته باشد.
این کارشناس مسائل فرهنگی توضیح داد: مدیران فرهنگی ما تصور می کنند اگر جوانان ما امروز در معرض لجنی که با کارهای امثال ساسی و تتلو از آن سوی مرزها پراکنده می شود، قرار گرفته اند، همین که ما بتوانیم بچه ها را برای خواندن یک اثر ساخته شده به صف نماییم، برد کرده ایم. جالب است که از آن طرف اپوزیسیون می آید و سرود «همراه شو عزیز» کودکان را نشان می دهند که آن هم سیاسی است و ایراد دارد. به هر حال پروژه های مدیریت فرهنگی ما که روی نمادسازی و چهره سازی بدون تربیت فنی، موسیقایی و امثال آنهای قبلی متمرکز شده اند، با عنایت به نمونه های پیشینی چون مقوله حامد زمانی شکست خورده هستند. این پروژه ها از تفکر عمل زده، بسیار ویترین محور و بدون عمق فرهنگی، فکری و حتی نگاه راهبردی می آیند.
آیا سلام فرمانده یک کار کودک نما است؟
وحیدزاده روی دو نکته از نکات مطرح شده در چارچوب سخنان زنگنه تصریح کرد و اظهار داشت: زنگنه اعتقاد دارد که سرود سلام فرمانده” یک کار کودک نما است و برای مخاطب کودک تولید نشده است.
وی سپس خطاب به علیرضا سمیعی علیرضا سمیعی، نویسنده و منتقد هنری اظهار داشت: آیا واقعاً سرود مذکور کاری کودک نما است و به صرف آنکه ۳۱۳ کودک را گرد هم آورده، ما نمی توانیم انتظار داشته باشیم که برای کودکان ساخته شده باشد؟ آیا شما هم سرود سلام فرمانده را یک اثر شتاب زده و از درون پوچ می دانید؟
علیرضا سمیعی: من می گویم اشکال انتقادات از سرود سلام فرمانده این است که ما توپ بیسبال را به زمین فوتبال آورده ایم و می گوییم چرا نمی توانیم شوتش نماییم پس این توپ اشکال دارد علیرضا سمیعی پاسخ داد: آقای زنگنه و خیلی از دوستان می گویند که سرود سلام فرمانده کار ضعیفی است و آنرا در تاریخ موسیقی و شعر قرار می دهند و در مقایسه با سایر آثار قرار گرفته شده در این تاریخ، مچش را باز می کنند. به نظرم آقای نبوی از نقطه خوبی بحث را آغاز کرد و گفت حواسمان جمع باشد که بحثمان را از کجا شروع می نماییم چونکه اگر سرآغاز بحث را از جای خوبی انتخاب نماییم، احتمال این که بعداً به انحراف برویم بسیار، بسیار کمتر است.
وی اضافه کرد: من می گویم اشکال انتقادات از سرود سلام فرمانده این است که ما توپ بیسبال را به زمین فوتبال آورده ایم و می گوییم چرا نمی توانیم شوتش نماییم پس این توپ اشکال دارد. سرود سلام فرمانده در تاریخ موسیقی و شعر قرار نمی گیرد و زمین خودش را دارد. ما باید در آن زمین به سرود مذکور بپردازیم و اصلاً به همین خاطر است که درباره فرم حرف می زنیم. فرم اقتضائاتی دارد و نخستین کسی که درباره آن صحبت کرده، کانت است. او می گوید یک اثر هنری زمانی به فرم آمده که عناصر آن به سمت کاربردش هماهنگ شده باشند.
سمیعی اظهار داشت: ما از فرم سلام فرمانده که یاد می نماییم باید درباره سرود حرف بزنیم. اگر این اثر را یک سرود بدانیم متوجه می شویم که به توفیقات خودش رسیده است. اگر کنسرت رفته باشید متوجه می شویم که مردم با خواننده همراهی می کنند و این به آن دلیل است که مردم در مکان ها و شرایط مختلف آهنگ های خواننده مورد علاقه شان را شنیده اند. در مداحی هم همچنین است. مداح معمولا تلاش می کند شعرهای ساده را انتخاب نماید تا مخاطب با او همراه شود. درباره سرود چیزی که مردم را با اثر همراه می کند، یک خواست اجتماعی است. کته اصلی سرود این است که یک خواست اجتماعی و سیاسی وجود دارد و مردم حول آن خواست دور هم جمع شده اند و شعر باید به قدری ساده باشد که بتواند خواست اجتماعی مذکور را تجسم کند تا مردم بتوانند نقطه جمعشان را حفظ کنند. سرود سلام فرمانده با تاکید بر شعری خلق شده که مردم می توانند آنرا حفظ کنند. گوشواره این شعر بسیار کوتاه است و قافیه کوبنده ای دارد. سرود مذکور ساخته شده تا از یک خواست سیاسی و اجتماعی دفاع کند و به نظر من کارش را خوب انجام می دهد.
سرود سلام فرمانده را هنر انقلابی می دانم
جلیل محبی، کارشناس و فعال هنری هم در این جلسه تخصصی ضمن اشاره به صحبت های انجام گرفته در این جلسه اظهار داشت: من سابقا با آقای سمیعی درباره هنر و ارتباط آن با عالم خلقت و خداوند متعال گفت و گو کرده ام و من نتیجه آن گفت و گوها را بعنوان مقدمه در اینجا بازگو می کنم. همانطور که همه هستی از جزئیاتش تا کلیاتش اسرار خداوند متعال هست و هیچ چیز نیست مگر این که اسمی از الله یا اسمی از اسماء الله هست، به نظر من هنر اسم مصور الله است. این کلمه در زبان فارسی یعنی صورت بندی موزون یک مخلوق به نحوی که با دیگر اعضا هماهنگی و هارمونی داشته باشد که بتواند زیبایی را به مخاطب القاء کند پس وقتی که یک هنرمند دست به کار می شود، با عنایت به بیشترین تجلی که از اسم مصور خداوند در عمل این فرد وجود دارد، یک اثر هنری خلق می کند. کمااینکه دیگر مخلوقات بشری هم تجلی دیگری از اسماء خداوند در انسان هستند ولی اینجا یک ظهور و بروز دیگری دارد چونکه زیبایی خاصی دارد و بیشتر در مرکز توجه قرار می گیرد. اسم مصور خداوند ترکیب کننده بعضی از اسماء جمال و جلال خداوند در شکلی موزون و هماهنگ است.
سید باقر نبوی: هر کسی که مدعی است سرود سلام فرمانده به شکل پروپاگاندا یا طبیعی عمومی شده است باید بتواند اساساً توضیح دهد که فرم آن به چه نحوی عمومی است؟ و این توضیح، توضیح آسانی نیست وحیدزاده در واکنش به اظهارات محبی اظهار داشت: شما می گویید اثری با این اقبال عمومی و تأثیر مثبت روی مخاطب حتما یک منبعی دارد و تجلی اسم مصور خدا است که این پدیده را به پیش می برد. در اینجا یکسری سوال دیگر مطرح می شود. ما با بقیه پدیده های فراگیر که با اقبال عمومی مخاطب رو به رو شده اند باید چه کار کنیم؟ دلیل فراگیری و محبوبیت آنها چیست؟
محبی هم پاسخ داد: من و ما در اینجا با تجلی یکی از اسماء خداوند مواجهیم. حالا سوال شما این است که از کجا معلوم که این اسم، اسم معنوی است؟ من در اینجا می خواهم یک ضابطه ای در مورد این که چه هنری، هنر احسن است، بگویم. کلمه احسن هم همان احسن القصص است. ضابطه ای که من بیان می کنم یک ضابطه شخصی عام است یعنی نمی تواند یک ضابطه نوعی باشد و آن این است که با وجود این که بسیاری از اسماء الهی که متجلی می شوند، شرور عالم هستند، چطور می توان یک کار را خداپسندانه دانست؟ ما باید ببینیم که کار مورد نظر تا چه اندازه به فطرت آدمی نزدیک است. اگر یک اثر هنری به وجود آمد و عموم مومنین به آن اقبال داشتند و عموم غیر مومنین از آن روی برگرداندند، و اجمالا نوعی از تصویرگری بود، فارغ از این که این اثر با عامل های نقد ادبی، سرود، موسیقی و انواع هنری که داریم سازگار است یا نه؟ من آنرا هنر الهی می دانم. ما اشعاری داریم که از نظر صناعات ادبی بسیار ضعیف هستند اما بر قلوب مومنین نشسته اند. اتفاقی که در سرود سلام فرمانده افتاده به نظر من همین است. پس با عنایت به ضابطه مطرح شده از جانب آقای محبی کسی که خودش را مومن فرض می کند اما ارتباط چندانی با اثر سلام فرمانده برقرار نکرده باید تصمیم سختی راجع به خود بگیرد و آن موقع شاقولی که مطرح شده می تواند تبعاتی داشته باشد و فرد را رو به روی خود قرار دهد.
عمر ماندگار سرود سلام فرمانده چه قدر است؟
سید بافر نبوی پژوهشگر، کارگردان و مستند ساز: من برخلاف شما فکر می کنم سخنان آقای محبی در واقع خیلی بحث را بسیط می کند یعنی اتفاقاً ما در اینجا با سنجه ای طرف نیستیم. ما یک دوگانه داریم و آن این است که با رسانه های جدیدی چون کلیپ طرف شدیم و در چنین شرایطی نمی توانیم به راحتی بگوییم وقتی یک اثر همه قلوب را تحت تأثیر قرار داد دیگر نمی توان آنرا بررسی و نقد هنری کرد. نقد هنری چون سینما یک مساله شخصی است و ما با کاراکتری به اسم منتقد سینما مواجه هستیم که امروز امکان دارد از فیلمی خوشش بیاید اما چند سال دیگر این حس را نسبت به فیلم مورد نظر نداشته باشد. اگر این آدم بتواند اعلامی کند که معنادار باشد و بگوید یک فیلم با عنایت به معیارهای خاصی خوب است و فیلم دیگری به خاطر نداشتن آن معیارها بد است، همه معیارها جای مناقشه دارند. در واقع این که بگوییم فیلمی خوب یا بد است تا حدودی شخصی است اما نشان نمی دهد که نقد ادبی و هنری لازم نیست.
وی اضافه کرد: سوال اساسی دیگری وجود دارد و آن این است که عمر کار چقدر است؟ نفس این سوال مهم می باشد چون آن در ارتباط با فرهنگی است که آقای خامنه ای می فرمایند حاضرم در راهش کشته شوم. فرهنگی که رهبر حاضر است در راهش کشته شود، آیا یک مفهوم مصرفی و مجازی است؟ هر کسی که مدعی است سرود سلام فرمانده به شکل پروپاگاندا یا طبیعی عمومی شده است باید بتواند اساساً توضیح دهد که فرم آن به چه نحوی عمومی است؟ و این توضیح، توضیح آسانی نیست. در واقع به نظرم این که توضیح بدهیم چرا شعر باباطاهر، حافظ، سعدی و مولانا این طور است، کار من و ما نیست. اما یک چیز را من می دانم و آن این است که ما کجا به جست وجوی فرهنگ می رویم؟ دستگاه ها و نهادهای فرهنگی ما در جست وجوی چه فرهنگی هستند؟ آیا عمیقاً به فکر چیزی هستند که الآن بکارند و ۲۰ سال دیگر درو کنند. من با این کار دارم که جمهوری اسلامی در صحنه واقعی با مردم گرفتار یک ملال و دل زدگی است و مردم را شریک صحنه مبارزه در ماجرای مقاومت منطقه ای نمی بیند ولی مردم را در یک صحنه انتزاعی می خواهد. من با این کار دارم که چقدر کل صحنه واقعی است. امروز نمایندگان مجلس ما عمیقاً ناامید هستند چونکه نگران این است که در شرایط فعلی آینده فرزندش چه می شود. روح کارمندی جمهوری اسلامی را شدیداً گرفتار ملال رو به روزمرگی کرده است. ما موفقیت در زمان را دست کم می گیریم. حیات مهم می باشد.
منبع: كیت هنری
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب