حتی رویای شبیه ستاری شدن آسان نیست
به گزارش کیت هنری آقای ستاری خیلی نوشت، خیلی ترجمه کرد، خیلی فکرهای نویی را طرح کرد اما آن قدر که باید دیده نشد، آن قدر که باید آثارش به فروش نرفت... با وجود اینها، همچنان نوشت و ترجمه کرد. دنیایش دنیای متفاوتی است. فراز و فرودهای زندگی اش کم نبوده. حتی رویای شبیه آقای ستاری شدن آسان نیست!
به گزارش کیت هنری به نقل از ایسنا، روزنامه جام جم نوشت: «حالا چند روزی است که دیگر نام استاد جلال ستاری فقط روی کتاب ها و آن قطعه سنگ قطعه هنرمندان دیده می شود و دیگر نیست تا کتابی جدید به شیوه آن چند ده کتاب پیشینش بنویسد و ما را با دنیای اسطوره، تئاتر، تعزیه، قصه های هزار و یک شب و... آشنا کند. مردی که در زندگی بیشتر از هر کاری خواند، نوشت و اندیشید و در تمام این تلاش ها از دنیایی متفاوت برای ما رمزگشایی کرد تا جهان را صرفاً از دریچه خود تماشا نکنیم.
یک بار آشنایی اظهار داشت: «دوست داشتی شبیه استاد جلال ستاری بشوی؟» از خدایم بود و همین را هم گفتم. بی معطلی افزود: «به تمام ابعادش نگاه کن! آقای ستاری خیلی نوشت، خیلی ترجمه کرد، خیلی فکرهای نویی را طرح کرد اما آن قدر که باید دیده نشد، آن قدر که باید آثارش به فروش نرفت... با وجود اینها، همچنان نوشت و ترجمه کرد. دنیایش دنیای متفاوتی است. فراز و فرودهای زندگی اش کم نبوده. حتی رویای شبیه آقای ستاری شدن آسان نیست!» درست می گفت. اهمیت جلال ستاری بودن چیز کمی نیست؛ سالهای متوالی بدون خستگی نوشتن و ترجمه کردن و متفاوت اندیشیدن، یعنی جهانی بنشسته در گوشه ای بودن.
کلاس و سفر و خواندن و...
دانه ای باید باشد تا اگر شرایط مهیا شد، شکوفا شود و جلال ستاری این دانه را در خود داشت. از درس خواندنش در دارالفنون و شرکت در کنکور اعزام محل ها به اروپا و قبول شدن در آن (گر چه خلاف تصور خودش بود) گرفته تا حضور در سوئیس و پای حرف ها و درس های ژان پیاژه، روان شناس مشهور نشستن. در همان روزگار ۱۳ساله بود که او هم درس خواند و هم فراوان سفر رفت و هم کار کرد و هم مستمع آزاد در کلاس های زیادی شرکت کرد. تازه، ساز هم می زد. یکی از همان کلاس ها، کلاسی بود که استادش مثلاً وقتی درباره شوبرت صحبت می کرد، خودش همان موقع پشت پیانو می نشست و یک قطعه از موسیقی های وی را می نواخت و ستاری جوان گوش هایش را برای خوب شنیدن تربیت می کرد. دنیای وی در این سال ها بزرگ و بزرگ تر شد.
نه به سیاست
از مردی که سال ۱۳۱۰ به دنیا آمده و تمام اتفاق های اجتماعی و فرهنگی مهم ایران را دیده، انتظار می رود اهل سیاست باشد. دهه های ۲۰ و ۳۰ و ۴۰ را متفاوت سپری کرده باشد. چه بسا طعم زندان های سیاسی آن دوره را چشیده باشد مثل بسیاری از اهالی فرهنگ. اما هیچ کدام از اینها درباره جلال ستاری صدق نمی نماید. اول اینکه چون او از سال ۱۳۲۹ از ایران برای درس خواندن رفت، در دل اتفاقات روز جامعه نبود. طبق گفته ها و خاطراتش گرچه خبرها را از همان سوئیسی دنبال می کرد که هیچگاه علاقه قلبی به آن سرزمین و مردمانش پیدا نکرد، اما سیاسی نشد.
دلیل مهم ترش این بود که دکتر ستاری برای فرهنگ اعتبار بیشتری قائل بود تا سیاست. جرقه این فکر زمانی در ذهنش زده شد که در همان سوئیس طبق یک تجربه شخصی (که در مصاحبه با علی دهباشی در مجله بخارا به صورت کامل آمده) فهمید سیاست ناگهان و بیهوده می تواند آدم ها را قهرمان کند و راه و رسم او چنین قهرمان بازی ها و معرکه گیری ها نیست و از همان روز تصمیم گرفت که همیشه از سیاست دور باشد. وی در همان مصاحبه می گوید: «از زمان دارالفنون تا حالا که اینجا نشسته ام هیچ چیزی با اهمیت تر از فرهنگ ایران زمین برای من نبوده است و نیست. اگر ما یک وقت یک جایی حرفی برای گفتن داشته باشیم، آن مطمئنا علم و صنعت نیست. بلکه فرهنگ است.»
مرد امروز و دیروز
یکی از شیرینی های خواندن آثار و حتی گفت وگوهای اندک استاد ستاری در این است که او از ادبیات امروز و حتی سریال های روز تا اندازه ای که به کار اسطوره شناسی می آید آگاه بود؛ از آنها حرف می زد، تحلیل شان می کرد و حتی نظرش را راجع به آینده شان می گفت. مثلاً در یکی از مصاحبه هایش درباره نگاههای اسطوره ای در بازنمایی شهری در ادبیات ایران می گوید: «یکی از بهترین نمونه ها کتاب های سمفونی مردگان و سال بلوا از عباس معروفی است. شهر اردبیل و شهرهای دیگر در این دو رمان، شهری به معنای موجودات و خیابان های درون آن نیست، بلکه ساختاری اسطوره ای دارد. همینطور میتوان به شهر شیراز در رمان سووشون اشاره نمود. تا اندازه ای هم میتوان به شهرهایی که محمود دولت آبادی در رمان هایش می آورد اشاره داشت....» اشاره کردن های دقیق به این همه نامهای مختلف از ادبیات معاصر ایران در گفت وگوها و نوشته ها اهمیت زیادی دارد. چونکه هنوز بعضی از آنان که در حوزه های تخصصی مشغول مطالعه هستند، کمتر به ادبیات معاصر اشاره می کنند.
او حتی در یکی دیگر از مصاحبه هایش درباره اهمیت دستاوردهای نو در اموری کهن همچون تعزیه و... اشاره می کند به اینکه سریال روز دهم یا فیلم ظهر عاشورا برایش مهم هستند.
جلال ستاری بر این باور بوده که ما باید اول ملی باشیم و بعد بین المللی ولی انگار قصد کرده ایم از جهانی شدن شروع نماییم و این کاری نشدنی است. چون ما باید اول خودمان باشیم. حافظ و خیام و مولوی هم اول خودشان بودند و بعد جهانی شدند.
چه بخوانیم؟
آنها که گرایش به اسطوره خوانی دارند، حتما با کتاب های تخصصی او در این حوزه آشنا هستند. اما اگر شما تازه اول راه هستید بهتر است به سراغ آثاری مثل «چشم اندازهای اسطوره» نوشته میرچا الیاده بروید. آقای ستاری در همان پیشگفتار می گوید مخاطب اصلی این کتاب، عامه فرهیخته مردم است.
اگر از شیفتگان دنیای «هزار و یک شب» هستید و قصه ها برایتان اهمیت زیادی دارند، یکراست بروید سراغ جهان هزار و یک شب و دو داستان هزار و یک شب. کتاب قدیمی افسون شهرزاد و گفت وگوی شهرزاد و شهریار را هم از دست ندهید. دانستن درباره زنی که به قول بعضی ها زودتر از وقتش «فمینیست» بود و توانست شبهای پر از عشق و تنش ایجاد نماید، هیجان انگیز است.
و اما اگر دلتان کتاب متفاوتی درباره زن و زنانگی می خواهد، اگر می خواهید از تمام حرف های نه چندان معتبری که در این فضاهای مجازی یا حتی کتاب های سطحی درباره زن ایرانی خلاص شوید و یک مرتبه اثری درست و درمان بخوانید، گزینه ای بهتر از «سیمای زن در فرهنگ ایران» ندارید. از همان پیش گفتار مجبور می شوید هر چند دقیقه یکبار خواندن را قطع و به جایش فکر کنید. مثلاً از همان جمله اول که ستاری می نویسد «زن همواره دو ساحت داشته: جمال و جلالِ عشق، زشتی و پلشتی مرگ.» یا آنجا که می گوید: «زن رمزِ طبیعت است... زنان هر سرزمین، شعر آن سرزمین اند... روح هر جامعه در زنان آن جامعه، چون گل می شکفد یا پژمرده می شود.»
اگر دوست دارید درباره تهران بدانید، آن هم از دید اسطوره ای به سراغ کتاب اسطوره تهران بروید. آقای ستاری در آغاز این اثرش نکات جالبی درباره نگاه اسطوره ای به شهرها داشته. طوری که پس از خواندن این صفحات، دیگر نمی توانید بی خیال، از خانه بیرون بروید و اهمیت شهر را در ذهنتان حذف کنید. بماند که با تحلیلی از اسطوره تهران هم در رمان های قدیمی و هم در رمان های جدید آشنا می شوید.
این لیست «چه بخوانیم؟» را می توانیم حداقل به اندازه یکی از صفحات همین روزنامه ادامه بدهیم. چون گفتنی ها و سفارش کردنی ها از مردی که بیشتر از ۱۰۰ عنوان کتاب مهم دارد، کم نیست؛ من و تو کم خواندیم و کم شناختیم.»
منبع: artkit.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب