نقش كتاب در انقلاب چه بود؟
كیت هنری: در نشست «كتاب های جریان ساز در انقلاب اسلامی» درباره تأثیر آثار آیت الله مطهری، دكتر شریعتی و مهندس سوداگر در جریان پبروزی انقلاب سخن گفته شد.
به گزارش كیت هنری به نقل از ایسنا، نشست «كتاب های جریان ساز در انقلاب اسلامی» با حضور علی مطهری - نایب رییس مجلس شورای اسلامی -، هادی خانیكی - عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی -، عباس كشاورز - عضو هیئت علمی دانشگاه شاهد -، عیسی علیزاده - معاون فرهنگی سازمان جهاد دانشگاهی - و عادل تقوی - رئیس سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی - امروز (دوشنبه، ۱۵ بهمن ماه) در محل جهاد دانشگاهی انجام شد.
عادل تقوی - رئیس سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی - با نمایش توضیحاتی درباره فعالیت های این سازمان در حوزه كتاب و كتاب خوانی اظهار داشت: انقلاب ما انقلاب بر اساس كتاب و كتاب خوانی بوده است. مستندات این مساله وجود دارد. ساواك هرگاه برای دستگیری فردی می رفته، در ابتدا به سراغ كتابخانه او می رفته تا ببیند آیا كتاب های ممنوعه در آن وجود دارد. پایه گذاری و بحث انقلاب، بحث كتاب و كتاب خوانی بوده است.
سپس عباس كشاورز - عضو هیئت علمی دانشگاه شاهد - درباره نقش كتاب در ترویج ایدئولوژی های مختلف در جریان انقلاب اظهار نمود: جریان های ماركسیستی، مذهبی و ملی گرایی در جریان انقلاب نقش بسزایی داشتند و هركدام ایدئولوژی های خودرا با ابزارهای مختلف گسترش می دادند؛ سخنرانی، نوار كاست و كتاب.
او اضافه كرد: آیت الله مطهری، آیت الله طالقانی، مهندس مهدی سوداگر و دكتر علی شریعتی سخنرانی های بسیاری داشتند كه بعدها به كتاب تبدیل شد. این افراد سهم بسزایی در انقلابی كردن افراد داشتند. مرحوم سوداگر با نوشتن كتاب های متعدد، علم را وارد دین كرد؛ او می خواست جوانان را در مقابل اندیشه ماركسیستی نگه دارد. شریعتی باز آشنایی خوبی با نسل جوان داشت. آیت الله مطهری هم توانست نسل جوان را به خوبی با اسلام و مبانی آن آشنا كند. آیت الله طالقانی هم به خاطر مجاهدت هایی كه داشت بعنوان «ابوذر زمان» لقب گرفت.
در ادامه علی مطهری - نایب رییس مجلس شورای اسلامی - درباره نظرات مختلف مربوط به جریان ساز بودن آیت الله مطهری در انقلاب اسلامی اظهار داشت: گروه های ماركسیستی، اسلام گرایان و ملی گرایان سه جریان اصلی انقلاب بودند. اسلام گرایان باز خود به دو گروه تقسیم می شدند؛ عده ای كه انقلاب را اصل می دانستند و اسلام را بعنوان ابزار تلقی می كردند و گروه دیگری كه اصالت را به اسلام می دادند. در راس گروه دوم شهید آیت الله مطهری قرار داشت كه اصالت را به اسلام می داد، نه انقلاب.
او با بیان این كه اسلام انقلابی تعبیر منفی در جریان انقلاب تلقی می شد، اظهار داشت: شهید آیت الله مطهری می گفت ما به دنبال انقلاب اسلامی هستیم، نه اسلام انقلابی. شهید مطهری هر جا احساس می كرد حركت درست است و در راه اسلام حركت می كند، وارد می شد؛ روز ۱۵ خرداد مقابل شخص شاه سخنرانی كردند كه زندانی شدند و بعدها با فشار مراجع آزاد شدند. پس از ۱۵ خرداد با عنایت به این كه دانشگاهیان حضور نداشتند، او احساس كرد پس از پیروزی نهضت چه كاری باید انجام بدهیم. آیا كادر درستی برای اداره كشور داریم یا نه؟ نیروی دانشگاهی آن زمان آمادگی چنین كاری را نداشت و قشر دانشگاهی باز با نهضت همكاری نمی كرد. چیزی كه مانده بود توده مردم و بازاری ها بودند. از آن جا مطهری به این فكر افتاد كه ایدئولوژی اسلام را تبیین كند، این كه اصلا به دنبال چه هستند. شهید مطهری در آثار خود به دنبال این بود كه بگوید نظام اقتصادی اسلام، نظام جزایی و خانوادگی اش چیست. او می خواست نشان دهد كه اسلام یك مكتب است و قابلیت اداره جامعه را دارد و صرفا چند پند و اندرز نیست.
نایب رییس مجلس در ادامه با بیان این كه كسی نمی تواند انقلاب را محدود كند، اظهار نمود: ۲۲ بهمن ۵۷ انقلاب اسلامی با همكاری همه اقشار، دانشگاهی و توده مردم به پیروزی رسید. كسی نمی تواند بگوید كه این انقلاب برای ما بود. در انقلاب افراد مرفه و محروم حضور داشتند. انقلاب اسلامی با حوزه خداجویی افراد سر و كار داشت و یك حركت محرومیت مادی نبود.
او با تاكید بر این كه ملاك آیت الله مطهری اسلام بود، نه انقلاب، اشاره كرد: مطهری با گروه های اسلامی و مجاهدین خلق درگیری داشت. این گروه ها مبارزه را اصل می دانستند. برخی روحانیون باز از این گروه ها حمایت می كردند و انحرافی را كه به وجود آمده بود درك نمی كردند. شهید مطهری این مساله را فهمیده بود. آن زمان امام در نجف بودند. مطهری نگران آینده حركت بود كه فردایی كه نهضت به پیروزی برسد چه خواهد شد.
علی مطهری همین طور بیان كرد: مبارزه برای آیت الله مطهری اصل نبود و به دنبال این بود كه خطر را دفع كند. آن زمان كسی كه مخالف مجاهدین خلق بود در واقع انتحار سیاسی كرده بود برای اینكه مجاهدین پایگاه اجتماعی قوی حتی در بین روحانیون داشتند. آنها برای مشروعیت بخشی به ایدئولوژی خود از آیات قرآنی استفاده می كردند.
او با بیان این كه بسیاری می گویند شهید مطهری در احداث شور انقلابی نقشی ندارد، اظهار داشت: این مساله حقیقت ندارد. او هر گاه احساس می كرد در راه درست حركت می كند تا پای اعدام هم می رفت. او بیشتر از جانب گروه های چپ احساس خطر می كرد. همه كتاب های وی باز بر این اساس است. مثلا در كتاب «اصول فلسفه و روش های رئالیستی» كه در سال ۳۱ انتشار یافت، احساس می كرد كه باید در افكار جوانان تغییر احداث كند و این كتاب تاثیر خودرا آن زمان گذاشت یا كتاب «خدمات متقابل اسلام و ایران» باز در این زمینه نوشته شده است.
در ادامه نشست، هادی خانیكی - عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی - اظهار نمود: روایت های نسلی كه در انقلاب حضور داشت بیشتر نوستالژیك و احساسی است اما نسل پس از انقلاب به صورت عقلانی تر به این مسئله می پردازد.
او با اشاره به شباهت انقلاب اسلامی با انقلاب الجزایر و دیداری كه با مصطفی اشرف (سخنگوی انقلاب الجزایر) داشته، بیان كرد: اشرف به من گفت انقلاب ایران و انقلاب الجزایر شباهت های بسیاری دارند اما چیزی كه من تاكید دارم این است كه انقلاب ما را مطالعه كنید تا ببینید ما در چه كارهایی موفق بودیم و در چه كارهایی موفق نبودیم. یكی از كارهایی كه در آن موفق نبودیم این بود كه نتوانستیم انقلاب را به نسل پس از خودمان منتقل نماییم. آن زمان من حرف هایش را متوجه نشدم. حالا می فهمم كه زبان نسل انقلاب و نسل پس از انقلاب با هم متفاوت است. نسل انقلاب به صورت عاطفی به مسائل نگاه می كند و نسل پس از انقلاب نگاه استدلالی و عقلانی به مسائل دارد. ما نمی توانیم با زبان خودمان انقلاب را به نسل بعد منتقل نماییم.
خانیكی سپس با اشاره به ابزارهای جریان ساز در انقلاب اظهار داشت: زمان انقلاب از كتاب های جلدسفیدی كه مشخصا ناشر نداشتند، استقبال می شد، برای اینكه عامل مشتركی كه همه را به سمت آن كتاب ها می كشاند مبارزه با رژیم بود. فراتر از این مساله را هم باید نگاه كرد، این كه كتاب ها به تنهایی موثر بودند یا این كه زمینه های دیگری هم وجود داشت؟ چه كسانی از این كتاب ها استفاده می كردند؟
او سپس با نمایش توضیحاتی درباره «تئوری انقلاب از منظر ارتباطی» اظهار داشت: تعبیری كه برای انقلاب وجود دارد نظریه انقلاب بزرگ و رسانه های كوچك است. انقلاب ها توسط رسانه های خرد انجام می شود. كاست، كتاب، سخنرانی ها در مساجد و حسینیه ها، رسانه های خرد هستند كه در مقابل رسانه های رسمی آن زمان، رادیو و تلویزیون پیروز شدند، برای اینكه در آن زمان كسانی كه مورد اعتماد مردم بودند در رادیو و تلویزیون دیده نمی شدند.
این استاد دانشگاه اضافه كرد: رسانه ها به تنهایی قدرت تفویض یا سلب مشروعیت را ندارند و به تنهایی حاملان انقلاب نیستند. بلكه كسانی هدایت گر این مساله هستند. باید به این مساله توجه داشته باشیم كه رسانه های بزرگ عامل اعتمادند. اعتماد به هر رسانه ای می تواند موثر باشد. این مساله به صورت عام است و مختص كتاب نیست.
سپس عباس كشاورز درباره تاثیر كتاب های جریان چپ و ماركسیستی در شكل دادن به انقلاب و این كه آیا كتاب مهمترین ابزار برای انقلاب بوده د، اظهار داشت: سرانه مطالعه در ایران بالا نیست. شاید در سال ۵۷ و ۵۶ كمتر از این بود. چیزی كه در بین گروه های انقلابی مطرح است این است كه چپ ها مطالعه زیادی داشتند و میانگین مطالعه شان از ناسیونالیست ها بیشتر بود.
عضو هیئت علمی دانشگاه شاهد سپس از تأثیر مهدی سوداگر بر جریان چپ گفت و اشاره كرد: سوداگر در نوشتن كتاب سرآمدتر از سایرین بود. او كتاب های بسیاری نوشت اما تاكید داشت كه علم را مقدم بر دین نمی داند و دین فقط پرداختن به عبادات نیست بلكه باید به سمت مسائل اجتماعی برود.
علی مطهری هم در ادامه مراسم درباره این كه آیت الله مطهری آغازگر جریان بود یا منتقد اظهار داشت: او آغازگر بود. درست است كه در واكنش و نقد برخی مسائل كتاب هایش را می نوشت اما كتاب ها همه آن مسائل نبودند بلكه بخش كوچكی از این مسائل را در بر می گرفتند.
او سپس با اشاره به آشنایی پدرش با دكتر علی شریعتی درباره نقد كتاب های شریعتی توسط مطهری اظهار داشت: استاد مطهری وظیفه خود می دانست كه در مقابل انحراف ها و گرایش های ماركسیستی كه در آثار شریعتی وجود داشت اقدام نماید.
این نماینده مجلس همین طور درباره نقد كتاب های مهدی سوداگر اظهار داشت: چیزی كه در كتاب های سوداگر وجود دارد علم زدگی او است. او می خواست همه مسائل اسلام را توجیه علمی كند. شاید این كار او به خاطر این بود كه نشان دهد اسلام علمی است. اما این مساله لطمه هایی را به وجود می آورد. در خیلی از احكام اسلامی ما نمی توانیم دلیلهای علمی پیدا نماییم. اگر این دلیلهای علمی را پیدا نكنیم و آنرا كنار بگذاریم یك تهدید است و این مساله خطرناك می باشد. آیت الله مطهری نسبت به این دیدگاه نقد داشت. مثلا چیزهایی را كه سوداگر درباره توحید و معاد نوشته مخدوش می داند و می گوید سوداگر با علوم تجربی سر و كار دارد و با فلسفه آشنایی ندارد. اگرچه او به سوداگر نقد داشت نسبت به او خوش بین بود و او را صادق می دانست، اما در مورد مجاهدین سخت و محكم ایستاد و آنها را قبول نكرد. برای اینكه احساس می كرد آنها نفاق دارند و دروغ می گویند و روش شان روش درستی نیست.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب